مصرف داروی تاریخ مصرف گذشته چه خطراتی برای ما دارد؟

افراد بسیاری را دیده ایم که به تاریخ داروها اهمیتی نمی دهند و مصرف داروی تاریخ مصرف گذشته را امری عادی می دانند . عقیده این افراد این است که گذشتن تاریخ انتقضای دارو فقط اثر دارو را کم می کند و ما را دچار مسمویت نمی کند. امروز در داروفن می خواهیم در رابطه اشتباه بودن این عقیده و همچنین آسیب های جبران ناپذیری صحبت کنیم که با مصرف دارو تاریخ گذشته ممکن است به آن ها دچار شوید.

زیان های داروی تاریخ گذشته

بر اساس تحقیقات اخیر انجام شده توسط دانشجویان تگزاس آمریکا، مصرف دارو های تاریخ مصرف گذشته از چند جهت میتواند مهم باشد و مورد بررسی قرار بگیرد، آنها معتقدند که تاریخ انقضای دارو ها صرفا بابت زمان احتمالی فساد مواد دارویی نیست و میتواند تاریخ از بین رفتن تاثیرات آنها نیز باشد.

توجه داشته باشید که داروهایی که تاریخ مجاز مصرف آن به انتها می رسد، شاید نتیجه عکسی نداشته باشد، اما تهدید بزرگی برای سلامتی شما به حساب می آید. تاثیر داروهایی که بدون نسخه از داروخانه‌ها دریافت می‌کنید، آنچنان که تصور می‌کنید کم نمی شود، اما تاثیر داروهایی که ویژه بیماری‌ های خاص هستند را تصور کنید؛ بیماری قلبی یا دیابت، مصرف این نوع داروها نقشی حیاتی در کنترل بیماری بازی می‌ کند. وی خاطرنشان می‌کند که مصرف مقدار کمتر دارو ممکن است بلافاصله منجر به بروز عواقب ناخوشایندی شود.

محققان حوزه سلامت اعتقاد دارند که نحوه جبران این کمبود، خطرات خودش را به همراه خواهد داشت. فرض را بر این بگیریم که داروی تاریخ مصرف گذشته فقط ۹۰٪ موثر باشد، اما بعضی از بیماران گمان که مصرف دو یا سه عدد قرصِ تاریخ مصرف گذشته خطری ندارد و جبران این کمبود است. شما متوجه نخواهید شد که چه میزان دارو مصرف کرده‌اید، شاید خیلی بیش از حد مجاز بوده و جنبه خطرناک این نوع داروها همین است.

عوارض مصرف داروی تاریخ گذشته

در مورد داروها، تاریخ انقضا نشان‌ دهنده زمانی است که تولیدکننده دارو تضمین می‌کند که دارو به عملکرد و ایمنی مطلوب خود ادامه خواهد داد. بعد از تاریخ انقضا، کیفیت و ایمنی دارو ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد و به همین دلیل معمولا توصیه نمی ‌شود که داروهایی که تاریخ انقضای آنها گذشته است، مصرف شوند.

عوارض مصرف داروهای تاریخ گذشته ممکن است شامل موارد زیر بشود:

کاهش اثربخشی

داروها ممکن است پس از تاریخ انقضا، اثربخشی کمتری داشته باشند یا به ‌طور کلی اثری نداشته باشند.

کاهش اثربخشی در مصرف داروها به معنای کم ‌شدن قدرت یا توانایی دارو در انجام کارهایی است که برای آن تجویز شده است. این موضوع می ‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیافتد که در ادامه چند دلیل برای کاهش اثربخشی داروها آورده شده است:

تغییر در ترکیبات شیمیایی: پس از گذشت مدت زمانی، داروها ممکن است به دلیل تغییرات شیمیایی به شکلی دیگری تبدیل شوند که باعث می شوند تأثیربخشی کمتری داشته باشد یا حتی اثری نداشته باشند.

تجزیه در بدن: برخی داروها ممکن است توسط آنزیم‌ هایی در کبد یا کلیه‌ ها تجزیه شوند. اگر تعداد این آنزیم ‌ها در بدن کاهش یابد یا عملکرد کبد یا کلیه ضعیف شود، داروها به ‌طور ناکافی تجزیه می ‌شوند و اثربخشی آنها کاهش می‌ یابد.

مقاومت به دارو: ممکن است با گذر زمان، میکروب ‌ها یا سلول‌ های بدن مقاومت به داروها پیدا کنند. این موضوع معمولا در مورد داروهای ضدباکتریایی و ضدویروسی دیده می ‌شود.

تراکم کمتر در محل اثر: در بعضی موارد، داروها ممکن است به ‌دلیل تغییر موقعیت یا جریان خون، به نقاط کمتری در بدن برسند که توانایی ایجاد اثر را کاهش می ‌دهد.

تداخل با دیگر داروها: مصرف همزمان داروهای دیگر ممکن است باعث تداخل و کاهش اثربخشی داروها شود.

فعالیت بیولوژیکی کمتر: برخی داروها برای انجام اثر موردنظر خود باید به اهداف بیولوژیکی خاصی برسند. اگر تعداد این اهداف یا عملکرد آنها کاهش یابد، اثربخشی دارو نیز کم می شود.

مصرف نادرست: مصرف نادرست داروها، مثلا عدم پیروی از دستورات پزشک یا داروساز، ممکن است منجر به کاهش اثربخشی دارو شود.

برای جلوگیری از کاهش اثربخشی داروها، مهم است که داروها را به‌طور صحیح و به موقع مصرف کنید و از هرگونه تغییر در مصرف داروها بدون مشاوره پزشک خود پرهیز کنید.

خطر ناشی از تغییرات شیمیایی

تغییرات شیمیایی در داروها می ‌تواند منجر به تشکیل مواد مخرب یا اثرات غیرمطلوب دیگر شوند که به افزایش عوارض جانبی منجر می ‌شوند.

خطر ناشی از تغییرات شیمیایی در داروها به این معناست که با گذر زمان و تغییر در شرایط نگهداری و محیط، ترکیبات شیمیایی داروها ممکن است تغییر کند. این تغییرات ممکن است به تشکیل مواد ناخواسته، تخریب اجزای مؤثر دارو، یا تولید مواد مخرب منجر شود که به کاهش اثربخشی یا افزایش عوارض جانبی مرتبط با دارو منجر می ‌شود. به عبارت دیگر، تاریخ انقضای دارو با توجه به تغییرات شیمیایی نشان‌ دهنده زمانی است که دارو به ترکیبی دیگر تبدیل می ‌شود و ممکن است در ایمنی و اثربخشی دارو تأثیر بگذارد.

دلایل تغییرات شیمیایی در داروها شامل موارد زیر می ‌شود:

تجزیه طبیعی: ممکن است با گذر زمان و به‌ علت تاثیر نور، حرارت، رطوبت و اکسیژن، داروها تجزیه شوند و ترکیبات جدیدی را ایجاد کنند.

واکنش ‌های شیمیایی: در محیط‌ های مختلف، ترکیبات دارو ممکن است با مواد دیگر واکنش ‌های شیمیایی انجام دهند که به تغییر ترکیبات اصلی دارو منجر می ‌شود.

تأثیر نور و حرارت: نور و حرارت می‌توانند تغییرات شیمیایی را در داروها ایجاد کنند و باعث تبدیل ترکیبات به شکل‌ های ناپایدار‌تر ‌شوند.

ترکیبات کمکی و نگهدارنده: برخی داروها حاوی ترکیبات کمکی و نگهدارنده هستند که با گذر زمان ممکن است تغییر کنند و تأثیر آنها بر داروها تغییر کند.

تغییرات شیمیایی ممکن است باعث کاهش اثربخشی دارو، تولید مواد آسیب زننده یا عوارض جانبی ناخواسته شود. به همین دلیل، مهم است که داروها به‌طور صحیح و در شرایط مناسب نگهداری شوند و پس از تاریخ انقضایشان استفاده نشوند. همچنین، از مصرف داروهایی که تغییرات شیمیایی نمایانی دارند، به دلیل خطرات مرتبط با آنها، پرهیز کنید.

خطر عوارض جانبی

درصورت مصرف بعد از تاریخ درج شده، ممکن است دارو ها باعث ایجاد عوارض جانبی ناخواسته و خطرناکی شوند که در ترکیبات دارو وجود ندارد و در عوارض آن پیش بینی نشده باشد.

افزایش این عادت غلط در بین مردم

متاسفانه عادت توجه نکردن به تاریخ انقضای داروها در بین مردم در حال افزایش است و این می تواند خطرات بسیار و هزینه های سنگینی برای دولت ها داشته باشد. یکی از منتقدان مصرف داروی تاریخ گذشته می گوید: مهر و مومش کنید، بی‌ مصرفش کنید و در سطل زباله بیاندازید. داروها را ترجیحا درون یک تکه کاغذ یا پلاستیک بپیچید و بی‌ مصرفش کنید، مثلا با فرو بردن بسته در آب یا تفاله قهوه یا ظرف غذای گربه خانگیتان، حقیقتا باید همین کار را انجام دهید! بعد از مهر و موم کردن بسته دارو و انجام یکی از این روش‌ ها، به راحتی آن را در سطل زباله بیاندازید!

دکتر مک کلاسکی، استاد دانشگاه آکسفورد می گوید: ضمنا با تغییری بسیار کوچک می‌ توانید عمر مفید داروهای خود را بیشتر کنید. از نگه داشتن داروها در حمام خودداری کنید. رطوبت بسیار زیاد و دمای بالا در واقع موجب فساد زودتر داروها می‌ شود. داروهای خود را در معرض بخار حمام قرار ندهید و در عوض در کشوهای بالایی آشپزخانه نگه دارید که هم خشک‌تر و هم خنک‌ترند.

پیشنهاد و راه حل ما

متاسفانه این روزها افراد به دلایل گوناگون همچون تنبلی حاضر به خرید و تهیه داروی تازه تولید شده نیستند، و در هنگام مصرف داروها با وجود خواندن تاریخ و اطلاع از این امر که تاریخ دارو چندین ماه است که به اتمام رسیده، باز هم به مصرف آن ادامه می دهند! توجه داشته باشید که خطرات و احتمال مسمویت در یک قدمی شماست. پس با خرید دارو با تاریخ مصرف درست، سلامتی خود را حفظ کنید. همچنین توصیه می کنیم به هیچ عنوان اقدام به خرید و مصرف خودسر دارو های نسخه دار یا مصرف بیش از اندازه دارو های بدون نسخه نکنید. چرا که آمار حاکی از آن است که حدود 5 درصد از افرادی که بیمار می شوند اقدام به مصرف خودسر دارو می کنند و به سیستم سلامت بدن خود آسیب بسیار جدی وارد می کنند که این اثرات در بسیاری از موارد به سختی جبران می شوند و در موارردی نیزبه مرگ منجر می شوند!.